Ultrasonograficzne kryteria zapalenia płuc | Portal wymiany wiedzy o ultrasonografii - Eduson

Ultrasonograficzne kryteria zapalenia płuc

Przezklatkowe badanie usg jest metodą diagnostyczną, którą coraz częściej wykorzystuje się we wstępnej diagnostyce zapalenia płuc. W większości przypadków pozaszpitalnego zapalenia płuc ultrasonografia może z powodzeniem zastąpić badanie rentgenowskie. Dostępne piśmiennictwo potwierdza wyższą czułość badania usg w porównaniu z badaniem rtg. Ponadto badanie usg pozwala uwidocznić mniejsze zmiany niż te, które udaje się obrazować w rtg.

Wyodrębnione zostały trzy główne ultrasonograficzne kryteria zapalenia płuc:

1. Miąższowe

  • podopłucnowe obszary konsolidacji miąższu
  • bronchogram powietrzny
  • bronchogram płynowy
  • powierzchowny alweologram płynowy

2. Opłucnowe

  • wolny płyn w jamie opłucnowej, widoczny u podstawy płuc
  • wolny płyn w jamie opłucnowej w sąsiedztwie konsolidacji miąższu płucnego
  • nierówny zarys linii opłucnej, cechy przerwania ciągłości opłucnej

3. Naczyniowe

  • charakterystyczny wzorzec naczyń płucnych widoczny w obszarach konsolidacji.

Kryteria miąższowe

Obszary konsolidacji miąższu płucnego

Konsolidacje miąższu płucnego są widoczne jako słabo ograniczone, przylegające do opłucnej, hipoechogeniczne zmiany o niejednorodnej echostrukturze. 

Podopłucnowa konsolidacja zapalna.

Podopłucnowa konsolidacja zapalna.

Podopłucnowa konsolidacja zapalna.

Podopłucnowa konsolidacja zapalna.

Obszary konsolidacji, jeśli nie obejmują całego płata, są wielokształtne lub owalne. Mogą mieć różną wielkość. 

Konsolidacje zapalne zachowują ruchomość oddechową.

Dla odoskrzelowego zapalenia płuc charakterystyczne są liczne, drobne konsolidacje (średnicy 10-15 mm) rozsiane nad całą powierzchnią płuc. Wokół konsolidacji obecne są artefakty linii B, tworzące zespoły śródmiąższowe i śródmiąższowo-pęcherzykowe. 

Niewielka konsolidacja zapalna zlokalizowana podopłucnowo.

W płatowym zapaleniu płuc zmiany obejmują cały płat, dzięki czemu wyraźnie widać granice konsolidacji.

Małe  zmiany, średnicy poniżej 18-20mm, mogą być niewidoczne w klasycznym badaniu rtg, są natomiast bardzo dobrze widoczne w badaniu usg. Dlatego brak zmian na zdjęciu rtg, przy spełnionych kryteriach klinicznych, nie wyklucza zapalenia płuc. Badanie usg może pełnić funkcję badania potwierdzającego obecność zmian zapalnych.

Niewielka konsolidacja zapalna w odoskrzelowym zapaleniu płuc.

U dzieci w pozaszpitalnym zapaleniu płuc obszary konsolidacji zapalnych najczęściej są widoczne od pleców, u podstawy płuc.

Bronchogram powietrzny

W konsolidacjach zapalnych bronchogram można uwidocznić jako drobne, hiperechogeniczne odbicia, które układają się linijnie, tworząc kształt rozgałęzionego drzewa. Odbicia te odpowiadają pęcherzykom powietrza znajdującym się w świetle oskrzeli.

Widoczne w konsolidacji zapalnej hiperechogeniczne, drzewkowato rozchodzące się pasma (bronchogram powietrzny)

Widoczne w konsolidacji zapalnej hiperechogeniczne, drzewkowato rozchodzące się pasma (bronchogram powietrzny).

Bronchogram powietrzny widoczny w konsolidacji miąższu płucnego.

Bronchogram powietrzny widoczny w konsolidacji miąższu płucnego.

Jeśli w czasie akcji oddechowej widoczne jest przemieszczanie się pęcherzyków powietrza w świetle oskrzeli, to bronchogram taki określa się mianem bronchogramu dynamicznego. Bronchogram dynamiczny jest typowy dla konsolidacji zapalnych. Według piśmiennictwa jest widoczny w 70-97% zmian zapalnych.

Bronchogram dynamiczny w konsolidacji zapalnej widoczny jako hiperechogeniczne odbicia przemieszczające się wraz z akcją oddechową.

Bronchogram dynamiczny.

Brak przemieszczania się pęcherzyków powietrza podczas akcji oddechowych nazwano bronchogramem statycznym. Bronchogram statyczny jest typowy dla niedodmy.

We wczesnych zmianach zapalnych dominuje bogaty bronchogram powietrzny – w miąższu płuca widoczne są bardzo liczne pęcherzyki powietrza, które zacierają obraz konsolidacji.

Liczne pęcherzyki powietrza widoczne w świetle oskrzeli (bogaty bronchogram powietrzny).

Liczne pęcherzyki powietrza widoczne w świetle oskrzeli (bogaty bronchogram powietrzny).

Wraz z progresją choroby maleje natężenie bronchogramu, aż do momenty, gdy w miąższu płuca nie udaje się uwidocznić hiperechogenicznych odbić. Wówczas obraz miąższu płuca jest bardzo podobny do miąższu wątroby.

Bronchogram dynamiczny widoczny w dużej konsolidacji zapalnej.

Bronchogram płynowy

Rzadziej niż bronchogram powietrzny udaje się uwidocznić bronchogram płynowy, czyli płyn wysiękowy (najczęściej bezechowy) obecny w świetle oskrzeli. Obraz bronchogramu płynowego do złudzenia przypomina obraz drobnych naczyń krwionośnych, dlatego w każdym przypadku, gdy podejrzewa się obecność płynu w oskrzelach, należy użyć opcji dopplerowskich celem różnicowania z naczyniami krwionośnymi.

W pozaszpitalnym zapaleniu płuc bronchogram płynowy obserwuje się w 8-30% przypadków.

Powierzchowny alweologram płynowy 

Jest to rzadko obrazowany objaw zapalenia płuc, widoczny głównie we wczesnej fazie zapalenia płuc jako wąski, bezechowy obszar położony bezpośrednio pod opłucną płucną. Pod powierzchownym alweogramem płynowym mogą być widoczne cechy zespołu śródmiąższowo-pęcherzykowego.

Powierzchowny alweologram płynowy widoczny jako wąska, bezechowa przestrzeń zlokalizowana bezpośrednio pod opłucną płucna.

Powierzchowny alweologram płynowy (żółte strzałki).

Powierzchowny alweologram płynowy (żółte strzałki).

Kryteria opłucnowe

Wolny płyn w jamach opłucnowych

W jamie opłucnowej wolny płyn może być widoczny u podstawy płuca oraz w sąsiedztwie obszarów konsolidacji zapalnej. W niepowikłanym zapaleniu płuc objętość płynu najczęściej jest na tyle mała, że nie udaje jej się uwidocznić w badaniu rtg. W badaniu usg małą objętość wolnego płynu najłatwiej uwidocznić badając pacjenta w pozycji siedzącej – płyn układając się grawitacyjnie jest widoczny u podstawy płuca jako bezechowa przestrzeń obecna między blaszkami opłucnej.

Płyn w jamie opłucnowej z obszarem niedodmy u podstawy płuc.

Płyn w jamie opłucnowej u pacjenta z zapaleniem płuc.

Płyn w jamie opłucnowej u pacjenta z zapaleniem płuc.

Wolny płyn w jamie opłucnowej widoczny w sąsiedztwie konsolidacji zapalnej.

Zmiany w zakresie linii opłucnej

W niektórych przypadkach zapalenia płuc (głównie w atypowym zapaleniu) może być widoczny nierówny zarys linii opłucnej z drobnymi zmianami zlokalizowanymi pod opłucną. 

Nierówny zarys linii opłucnej u pacjenta z atypowym zapaleniem płuc.

Zmiany w zakresie opłucnej obejmują także brak objawu ślizgania nad obszarami konsolidacji (z zachowaną ruchomością oddechową zmienionych zapalnie fragmentów płuca). 

Kryteria naczyniowe

W opcji dopplerowskiej, wzdłuż bronchogramu powietrznego, widoczne są naczynia płucne. Tworzą one charakterystyczny, drzewkowo rozgałęziający się obraz. Naczynia płucne w zmienionym zapalnie płucu najłatwiej zobrazować, gdy pacjent jest w stanie wstrzymać oddech na kilkanaście sekund.

Naczynia płucne widoczne w konsolidacji zapalnej.

Naczynia płucne widoczne w konsolidacji zapalnej.

Prawidłowe naczynia płucne w konsolidacji zapalnej.

 

Inne zmiany widoczne u pacjentów z zapaleniem płuc

Poza klasycznymi, opisanymi powyżej kryteriami u pacjentów z zapaleniem płuc można uwidocznić także inne zmiany, m.in.:

Zespoły śródmiąższowe widoczne u pacjenta z zapaleniem płuc.

Zespół śródmiąższowo-pęcherzykowy widoczny wokół konsolidacji zapalnej.

 

Avatar photo
Z ultrasonografią jest związany od ponad 20 lat i nie wyobraża sobie bez niej swojej lekarskiej egzystencji. Współautor około połowy wszystkich treści portalu eduson.pl. Wykładowca, współautor szkoleń z zakresu ultrasonografii w Polsce i Europie.