Zespół Sjogrena – obraz ultrasonograficzny ślinianek | Portal wymiany wiedzy o ultrasonografii - Eduson

Zespół Sjogrena – obraz ultrasonograficzny ślinianek

Sjögren, wym. oryg. [ˈɧøːˌɡreːn]

 

52-letnia kobieta zgłosiła się do lekarza z powodu ciągłego uczucia piasku pod powiekami i swędzenia oczu. Dodatkowo skarżyła się na suchość w jamie ustnej. Objawy te pojawiły się kilka lat wcześniej, ale nie były dokuczliwe. Jednak w ciągu ostatnich miesięcy objawy znacznie się nasiliły, co skłoniło pacjentkę do wizyty w przychodni.

Lekarz, po zebraniu wywiadu, uzupełnił badanie fizykalne oceną ultrasonograficzną ślinianek. Dane z wywiadu oraz zmiany, które uwidocznił w badaniu usg skłoniły go do skierowania pacjentki do reumatologa.

obrazy usg ślinianek

Prawa ślinianka przyuszna w obrazie z głowicy liniowej. Ślinianka o niejednorodnej i obniżonej echogeniczności. Badanie wykonano głowicą liniową Philips Lumify.

Lewa ślinianka przyuszna. W miąższu ślinianki o obniżonej echogeniczności widoczne są hiperechogeniczne pasma i obszary o niejednorodnej echogeniczności. Badanie wykonano głowicą liniową Philips Lumify.

Prawa ślinianka przyuszna w ocenie dopplerowskiej. Widoczny wyraźnie wzmożony przepływ naczyniowy w miąższu ślinianki. Badanie wykonano głowicą liniową Philips Lumify.

omówienie

Zespół Sjogrena (łac. syndroma Sjogreni, SS, choroba Mikulicza-Radeckiego) jest przewlekłą, postępującą chorobą autoimmunologiczną z grupy kolagenoz. W zespole Sjogrena dochodzi do powstawania nacieków z limfocytów w śliniankach i gruczołach łzowych, co prowadzi do upośledzenia ich czynności. Wyróżnia się dwa typy zespołu Sjogrena:

  • pierwotny (zajmujący przede wszystkim gruczoły ślinowe),
  • wtórny (współistniejący z innymi chorobami autoimmunologicznymi).

Choć w obowiązujących od 2016 roku kryteriach klasyfikacyjnych pierwotnego zespołu Sjogrena według ACR/EULAR nie uwzględnia się zmian obserwowanych w śliniankach w badaniu ultrasonograficznym, to badanie usg jest powszechnie uznane za jedno z najczulszych badań obrazowych umożliwiających rozpoznanie tej jednostki chorobowej.

Pierwsze publikacje prezentujące obraz ultrasonograficzny ślinianek w zespole Sjogrena pochodzą z lat osiemdziesiątych, a już w latach dziewięćdziesiątych postulowano konieczność uwzględnienia obrazu usg ślinianek w diagnostyce SS.

Wyniki współczesnych badań klinicznych podkreślają, że ultrasonografię cechuje co najmniej taka sama lub wyższa czułość i swoistość w rozpoznaniu pierwotnego zespołu Sjogrena w porównaniu z droższymi i bardziej inwazyjnymi metodami diagnostycznymi jak sialografia czy scyntygrafia.

ultrasonograficzne cechy zespołu Sjogrena

Najważniejszą cechą ultrasonograficzną zespołu Sjogrena, podkreślaną we wszystkich publikacjach, jest niejednorodna, obniżona echogeniczność ślinianek. Obraz ten jest podobny do plastra miodu: wokół drobnych, hipoechogenicznych obszarów widoczne są hiperechogeniczne pasma. 

Zmiany w śliniankach w zespole Sjogrena muszą występować obustronnie.

Ślinianka: Ślinianka przyuszna pacjenta z pierwotnym zespołem Sjogrena. Widoczne obszary niskiej echogeniczności przedzielone hiperechogenicznymi pasmami. Całość przypomina obraz plastra miodu. Badanie wykonano głowicą liniową Philips Lumify.

Ślinianka przyuszna pacjenta z pierwotnym zespołem Sjogrena. Widoczne obszary niskiej echogeniczności przedzielone hiperechogenicznymi pasmami. Całość przypomina obraz plastra miodu. Badanie wykonano głowicą liniową Philips Lumify.

Echogeniczność prawidłowych ślinianek jest zbliżona do echogeniczności zdrowej tarczycy.

Porównanie: ślinianka przyuszna, tarczyca. Porównanie echogeniczności prawidłowej ślinianki przyusznej i tarczycy. Oba narządy mają podobną, jednorodną echogeniczność. Badanie wykonano głowicą liniową Philips Lumify.

Porównanie echogeniczności prawidłowej ślinianki przyusznej i tarczycy. Oba narządy mają podobną, jednorodną echogeniczność. Badanie wykonano głowicą liniową Philips Lumify.

 

Obraz prawidłowej ślinianki podżuchwowej. Badanie wykonano głowicą liniową Philips Lumify.

Poza niejednorodną echogenicznością ślinianek opisywane są inne cechy obserwowane u pacjentów z zespołem Sjogrena:

  • hiperechogeniczne pasma i punktowe odbicia o wysokiej echogeniczności, które mogą być źródłem cienia akustycznego (pasma zwłóknień, zwapnienia)
  • zmienione węzły chłonne wewnątrz- i zewnątrzśliniankowe (węzły chłonne mogą być powiększone, o obniżonej echogeniczności, z zatartym obrazem wnęki)
  • bezechowe, płynowe obszary odpowiadające odcinkowo poszerzonym przewodom ślinowym
  • zatarte granice ślinianek uniemożliwiające ocenę tylnego brzegu ślinianek
  • wzmożone unaczynienie miąższu ślinianek w opcjach dopplerowskich
  • zmiana objętości ślinianek (wzrost lub zmniejszenie objętości ślinianek).

Ślinianka przyuszna pacjenta z pierwotnym zespołem Sjogrena. Widoczne hiperechogeniczne pasma wzdłuż obszarów o niższej echogeniczności. Badanie wykonano głowicą liniową Philips Lumify.

hiperechogeniczne odbicia w śliniance zmienionej w przebiegu zespołu Sjogrena

W śliniance zmienionej w przebiegu zespołu Sjogrena widoczne są drobne, hiperechogeniczne odbicia (żółte strzałki). Badanie wykonano głowicą liniową Philips Lumify.

Ślinianka - obraz ultrasonograficzny. Ślinianka przyuszna pacjenta z pierwotnym zespołem Sjogrena. Tylny zarys ślinianki o nierównym brzegu. Badanie wykonano głowicą liniową Philips Lumify.

Ślinianka przyuszna pacjenta z pierwotnym zespołem Sjogrena. Tylny zarys ślinianki o nierównym brzegu. Badanie wykonano głowicą liniową Philips Lumify.

Ślinianka przyuszna pacjenta z pierwotnym zespołem Sjogrena - obraz ultrasonograficzny

Ślinianka przyuszna pacjenta z pierwotnym zespołem Sjogrena. Wzmożone unaczynienie miąższu w opcji dopplerowskiej. Badanie wykonano głowicą liniową Philips Lumify.

Zdrowa ślinianka podżuchwowa. Skąpe unaczynienie miąższu w opcji dopplerowskiej. Badanie wykonano głowicą liniową Philips Lumify.

W różnych publikacjach czułość badania usg w ocenie zajęcia ślinianek w zespole Sjogrena mieści się w zakresie 43-91%, a swoistość w zakresie 84-100%. Duże rozbieżności w czułości badania usg wynikają przede wszystkim z różnych cech ocenianych w badaniu usg.

W pierwszych latach choroby obraz ślinianek w badaniu usg może pozostawać prawidłowy. Zmiany miąższowe ślinianek postępują wraz z czasem trwania choroby, co potwierdzają badania sialograficzne. 

W pierwotnym zespole Sjogrena zmiany obserwowane w badaniu usg są znacznie bardziej nasilone w porównaniu z wtórnym zespołem Sjogrena.

Obraz ślinianki pacjenta z wtórnym zespołem Sjogrena. Widoczne mniejsze nasilenie zmian echogeniczności miąższu w porównaniu z pierwotnym zespołem Sjogrena. Badanie wykonano głowicą liniową Philips Lumify.

Obraz ślinianki pacjenta z wtórnym zespołem Sjogrena. Obraz ślinianki pacjenta z wtórnym zespołem Sjogrena. Widoczne mniejsze nasilenie zmian echogeniczności miąższu w porównaniu z pierwotnym zespołem Sjogrena. Badanie wykonano głowicą liniową Philips Lumify.

Obraz ślinianki pacjenta z wtórnym zespołem Sjogrena. Widoczne mniejsze nasilenie zmian echogeniczności miąższu w porównaniu z pierwotnym zespołem Sjogrena. Badanie wykonano głowicą liniową Philips Lumify.

Zmiany miąższowe o niewielkim nasileniu obserwowane w śliniankach należy różnicować z innymi jednostkami chorobowymi, których obraz ultrasonograficzny jest zbliżony do słabo wyrażonego pierwotnego zespołu Sjogrena:

  • wtórny zespół Sjogrena
  • bakteryjne zapalenie ślinianek
  • wirusowe zapalenie ślinianek
  • zajęcie ślinianek przez procesy rozrostowe (np. chłoniaki)
  • HIV
  • sarkoidoza
  • wariant ultrasonograficzny zdrowych ślinianek.

Pacjenci z zespołem Sjogrena są ponad 40 razy bardziej narażeni na rozwój chorób limfoproliferacyjnych (m.in. chłoniaki z limfocytów B) w porównaniu z populacją ogólną, co przemawia za koniecznością kontrolnych badań usg.

PHILIPS LUMIFY w portalu eduson.pl

Zobacz pozostałe obrazy ultrasonograficzne zarejestrowane głowicami PHILIPS LUMIFY:

Zobacz jak wykorzystać głowicę konweksową PHILIPS LUMIFY?

Jak wykorzystać głowicę liniową PHILIPS LUMIFY?

Zacznij przygodę z PHILPS LUMIFY – to proste

Zajrzyj na stronę PHILIPS LUMIFY i sprawdź aktualne promocje.

piśmiennictwo

  1. Zengel P, Schrötzlmair F, Reichel C, Paprottka P, Clevert DA. Sonography: the leading diagnostic tool for diseases of the salivary glands. Semin Ultrasound CT MR. 2013 Jun;34(3):196-203. [Medline]
  2. Jonsson MV, Baldini C. Major Salivary Gland Ultrasonography in the Diagnosis of Sjögren’s Syndrome: A Place in the Diagnostic Criteria? Rheum Dis Clin North Am. 2016 Aug;42(3):501-17. [Medline]
  3. Baldini C, Luciano N, Mosca M, Bombardieri S. Salivary Gland Ultrasonography in Sjögren’s Syndrome: Clinical Usefulness and Future Perspectives. Isr Med Assoc J. 2016 Mar-Apr;18(3-4):193-6 [Medline]
  4. Saied F, Włodkowska-Korytkowska M, Maślińska M, Kwiatkowska B, Kunisz W, Smorawińska P, Sudoł-Szopińska I. The usefulness of ultrasound in the diagnostics of Sjögren’s syndrome. J Ultrason. 2013 Jun;13(53):202-11. [Medline] [full text]
  5. Jousse-Joulin S, Milic V, Jonsson MV, Plagou A, Theander E, Luciano N, Rachele P, Baldini C, Bootsma H, Vissink A, Hocevar A, De Vita S, Tzioufas AG, Alavi Z, Bowman SJ, Devauchelle-Pensec V; US-pSS Study Group. Is salivary gland ultrasonography a useful tool in Sjögren’s syndrome? A systematic review. Rheumatology (Oxford). 2016 May;55(5):789-800. [Medline]
  6. Obinata K, Sato T, Ohmori K, Shindo M, Nakamura M. A comparison of diagnostic tools for Sjögren syndrome, with emphasis on sialography, histopathology, and ultrasonography. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod. 2010 Jan;109(1):129-34. [Medline]
  7. Shimizu M, Okamura K, Yoshiura K, Ohyama Y, Nakamura S, Kinukawa N. Sonographic diagnostic criteria for screening Sjögren’s syndrome. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod. 2006 Jul;102(1):85-93. [Medline]
Avatar photo
Z ultrasonografią jest związany od ponad 20 lat i nie wyobraża sobie bez niej swojej lekarskiej egzystencji. Współautor około połowy wszystkich treści portalu eduson.pl. Wykładowca, współautor szkoleń z zakresu ultrasonografii w Polsce i Europie.