Torbiele splotów naczyniówkowych i torbiele podwyściółkowe są najczęstszymi zmianami płynowymi obserwowanymi w badaniu usg mózgowia u noworodków i niemowląt. Te dwa typy zmian płynowych są często mylone ze sobą i bywają źródłem niepokoju rodziców, a także wątpliwości pediatrów podejmujących się interpretacji wyników badań usg swoich pacjentów.
Warto się przyjrzeć podstawowym cechom, które w badaniu usg pozwalają różnicować oba typy torbieli, jak również poddać krótkiej analizie znaczenie kliniczne tych zmian.
zawartość artykułu
Torbiele splotów naczyniówkowych
Torbiele splotów naczyniówkowych są często obserwowane podczas badań usg wykonywanych prenatalnie. Nieco rzadziej widuje się je u noworodków i niemowląt, choć warto zauważyć, że w dobie powszechnego dostępu do badań ultrasonograficznych u blisko połowy noworodków i niemowląt stwierdza się obecność co najmniej jednej torbieli splotu naczyniówkowego.
Obecność torbieli w splotach naczyniówkowych u płodów opisano po raz pierwszy w 1966 roku. Na podstawie badań autopsyjnych martwo urodzonych noworodków i płodów Shuangshoti i Netsky ocenili, że torbiele te występują z częstością 66%. W latach 80. ubiegłego wieku pojawiły się pierwsze opisy torbieli splotów uwidocznionych w prenatalnych badaniach usg.
Początkowo obecność torbieli wiązano z większym ryzykiem wystąpienia różnego rodzaju chromosomopatii (zwłaszcza trisomii 18 chromosomu) oraz z infekcjami wrodzonymi z grupy TORCH (toksoplazmoza, różyczka, cytomegalia, opryszczka). Pojawiły się też informacje o częstszym występowaniu mnogich torbieli splotów u pacjentów z chorobami metabolicznymi (np. zespół Zellwegera).
Obecnie uważa się, że pojedyncze torbiele obserwowane w splotach naczyniówkowych noworodków i niemowląt nie mają żadnego znaczenia klinicznego i w większości przypadków ustępują samoistnie.
Torbiel w tylnej części splotu naczyniówkowego (żółta strzałka). Głowica sektorowa. Philips Lumify.
Liczne torbiele splotów naczyniówkowych, współistniejące z innymi zmianami (m.in. waskulopatią prążkowiowo-wzgórzową, zwapnieniami, torbielami podwyściółkowymi, wadami wrodzonymi OUN) opisuje się w poniższych schorzeniach:
- chromosomopatie i inne anomalie w kariotypie
- infekcje wrodzone z grupy TORCH
- choroby metaboliczne
- przyjmowanie narkotyków przez matki podczas ciąży
Obraz ultrasonograficzny torbieli splotów naczyniówkowych
Torbiele splotów naczyniówkowych są zmianami płynowymi, które powstają podczas życia płodowego w rozwijających się splotach naczyniówkowych. Torbiele są wypełnione płynem mózgowo-rdzeniowym, a ich ściany są wyścielone nabłonkiem (są to więc torbiele prawdziwe w znaczeniu histologicznym).
Cechy torbieli splotów naczyniówkowych w badaniu usg:
- bezechowe zmiany płynowe zlokalizowane w świetle komór bocznych i przylegające do splotów naczyniówkowych lub znajdujące się w ich obrębie
- mają okrągły kształt z wyraźnymi, hiperechogenicznymi ścianami, niejednokrotnie o podwójnym okonturowaniu
- średnica rzadko przekracza 8-10 mm (najczęściej mają średnicę 2-3 mm)
- w świetle torbieli nie widać ech przyściennych i przegród, ani przepływów w opcjach dopplerowskich
- może być widoczne balotowanie lub tętnienie torbieli (spowodowane udzielonym tętnieniem bogatej sieci naczyń krwionośnych splotów naczyniówkowych)
Torbiel przedniej części splotu naczyniówkowego widoczna w przekroju podłużnym. Głowica liniowa. Philips Lumify.
Torbiel przedniej części splotu naczyniówkowego widoczna w przekroju poprzecznym. Głowica liniowa. Philips Lumify.
Torbiel przedniej części splotu naczyniówkowego w przekroju podłużnym. Widoczne udzielone tętnienie torbieli. Głowica liniowa. Philips Lumify.
Torbiel przedniej części splotu naczyniówkowego w przekroju poprzecznym. Widoczne udzielone tętnienie torbieli. Głowica liniowa. Philips Lumify.
Torbiele splotów naczyniówkowych bardzo rzadko mogą być źródłem powikłań, które najczęściej wiążą się z utrudnionym krążeniem płynu mózgowo-rdzeniowego, np. przez zatkanie otworu Monro przez znacznych rozmiarów torbiel.
Niewielkie (kilkumilimetrowe) i występujące jednostronnie torbiele, obserwowane u zdrowych noworodków i niemowląt, nie wymagają badań kontrolnych, a ich obecność nie wiąże się z ryzykiem nieprawidłowego rozwoju psychoruchowego.
Torbiele (pseudotorbiele) podwyściółkowe
Torbiele podwyściółkowe (ang. subependymal cysts, SEPC) to zmiany płynowe niezwiązane ze światłem układu komorowego i splotami naczyniówkowymi. Najczęstszą lokalizacją, w której udaje się uwidocznić torbiele podwyściółkowe jest obszar, w którym znajduje się warstwa rozrodcza, czyli okolica podwyściółkowa komór bocznych do przodu od bruzdy wzgórzowo-ogoniastej. Ich obecność stwierdza się w badaniu usg u 0,5-5% noworodków donoszonych i 5,8% wcześniaków.
Torbiele podwyściółkowe są torbielami rzekomymi, gdyż nie posiadają torebki nabłonkowej, z tego względu postuluje się, aby nazywać te zmiany płynowe pseudotorbielami (ang. germinolytic pseudocysts).
Uważa się, że torbiele podwyściółkowe obserwowane w pierwszych dobach po porodzie są wynikiem lizy (martwicy) macierzy rozrodczej, która może być wynikiem:
- infekcji wewnątrzmacicznej
- zmian zapalnych w obrębie gęstej sieci naczyń krwionośnych macierzy rozrodczej, prowadzących do zakrzepicy
- zaniku macierzy rozrodczej z przejściowo obecnymi przestrzeniami płynowymi
- przebytym wewnątrzłonowo krwawieniem podwyściółkowym (bardzo rzadko)
Opisano ponad 40 możliwych patologii współistniejących z torbielami podwyściółkowymi (głównie infekcji wrodzonych, chorób metabolicznych i anomalii w kariotypie).
Torbiele podwyściółkowe obserwowane w pierwszych dobach życia rzadko są wynikiem krwawienia podwyściółkowego, zwłaszcza u noworodków donoszonych. Jeśli ma miejsce okołoporodowe krwawienie podwyściółkowe, to torbiele w lokalizacji dokonanego krwawienia pojawiają się później (jako efekt naturalnej ewolucji krwiaka).
Cechy torbieli (pseudotorbieli) podwyściółkowych w badaniu usg:
- bezechowe zmiany płynowe zlokalizowane podwyściółkowo do przodu od bruzdy wzgórzowo-ogoniastej
- często mają nierówne zarysy (nie posiadają własnej ściany pokrytej nabłonkiem)
- w świetle torbieli mogą być widoczne liczne, cienkie, hiperechogeniczne przegrody – obecność przegród może sugerować obecność kompleksu licznych, drobnych torbieli przylegających do siebie
- w przegrodach nie widać unaczynienia w opcji dopplerowskiej
- średnica torbieli rzadko przekracza 10 mm
Obustronne torbiele podwyściółkowe (żółte strzałki) w przekroju poprzecznym. Głowica liniowa. Philips Lumify.
Torbiele podwyściółkowe widoczne w przekroju podłużnym. Głowica liniowa. Philips Lumify.
Torbiele podwyściółkowe. W powiększeniu widoczne są liczne, cienkie, hiperechogeniczne przegrody w świetle torbieli. Głowica liniowa. Philips Lumify.
Brak unaczynienia torbieli podwyściółkowej w opcji kolorowego dopplera. Głowica liniowa. Philips Lumify.
Występujące obustronnie torbiele podwyściółkowe, zwłaszcza jeśli współistnieją z innymi zmianami patologicznymi widocznymi w usg, mogą świadczyć o przebytej infekcji wewnątrzmacicznej. Warto zwrócić na to uwagę u tych noworodków, u których istnieją kliniczne przesłanki wrodzonej infekcji (np. hipotrofia, przedłużająca się żółtaczka itp.).
Jednostronnie występujące torbiele podwyściółkowe są częściej obserwowane po lewej stronie i współistnieją z nieco szerszą lewą komorą boczną. Uważa się, że może to wynikać z ułożenia wewnątrzmacicznego płodu, powiązanego z działaniem sił grawitacyjnych. Lewostronne torbiele podwyściółkowe najczęściej nie mają związku z innymi schorzeniami; są uważane za wariant rozwojowy niewymagający badań kontrolnych (przy braku innych nieprawidłowości w obrazie usg i ocenie klinicznej pacjenta).
Torbiele podwyściółkowe ustępują samoistnie w ciągu pierwszych 2-3 miesięcy życia. Jeśli występują jako zmiany izolowane u dzieci bez obciążeń i z wykluczoną infekcją wrodzoną (przede wszystkim cytomegalią), to nie mają związku z nieprawidłowym rozwojem psychoruchowym.
Zapamiętaj!
Torbiele splotów naczyniówkowych i torbiele podwyściółkowe to dwa różne rodzaje zmian płynowych różniących się:
- lokalizacją
- kształtem
- budową histologiczną (obrazem torebki)
- ruchomością
- obecnością przegród
Izolowane torbiele splotów naczyniówkowych i jednostronnie występujące torbiele podwyściółkowe u dzieci bez zaburzeń neurologicznych i cech infekcji wrodzonych nie mają znaczenia klinicznego (nie wpływają na rozwój neurologiczny dzieci) – nie zaleca się diagnostyki w kierunku infekcji wrodzonych i chromosomopatii.
Obecność obustronnych torbieli podwyściółkowych u dzieci z nieprawidłowościami w ocenie klinicznej jest wskazaniem do dalszej diagnostyki w kierunku infekcji wrodzonych, chorób metabolicznych lub ewentualnych zaburzeń genetycznych.
PHILIPS LUMIFY w portalu eduson.pl
Zobacz pozostałe obrazy ultrasonograficzne zarejestrowane głowicami PHILIPS LUMIFY:
Zobacz jak wykorzystać głowicę konweksową PHILIPS LUMIFY?
- Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego
- Wodobrzusze
- Obrzęk płuc w przezklatkowym badaniu usg płuc na wizycie domowej
- Przetoka wrotno-systemowa
- Czy to możliwe, aby korzystając z ultrasonografu mieszczącego się kieszeni, uwidocznić w moczowodzie złóg z artefaktem migotania?
- Krwawienie do nadnerczy u noworodków
- Kamica pęcherzyka żółciowego u dzieci
- Rak trzustki i głowica Lumify
- Obrazy ultrasonograficzne wątroby w głowicy Lumify
- Obrazy ultrasonograficzne pęcherzyka żółciowego w głowicy LUMIFY
- Pacjent z dusznością i głowica PHILIPS LUMIFY
- Czy w przezbrzusznym badaniu usg można uwidocznić zmianę w ścianie żołądka?
- Ultrasonograficzny „trik” – zobacz, jak z jednego przyłożenia głowicy do wątroby uzyskać maksimum informacji
- Ogniskowy rozrost guzkowy (ang. FNH, focal nodular hyperplasia) u dzieci
- Czy ultrasonograf zastąpi stetoskop?
- Czy zawsze wiesz, gdzie szukać pęcherzyka żółciowego? Nie daj się zaskoczyć!
- Liniowa czy konweksowa – którą głowicę wybrać do obrazowania płuc?
Jak wykorzystać głowicę liniową PHILIPS LUMIFY?
- Ciało obce (drzazga)
- Węzły chłonne krezkowe
- Odma opłucnowa
- Wrzodziejące zapalenie jelit
- Przerzuty raka migdałka podniebiennego do węzłów chłonnych szyjnych
- Zespół Sjogrena – obraz ultrasonograficzny ślinianek
- Kaszel, gorączka i ultrasonografia. Czy zapalenie płuc widać w usg?
- Rola USG we wstępnej diagnostyce złamań kości długich
- Zapalenie uchyłków jelita grubego
- Choroba Castlemana ślinianki przyusznej
- Jak znaleźć wyrostek robaczkowy?
- Biopsja tarczycy u dziecka
- Choroba Gravesa i Basedowa – obraz ultrasonograficzny
- USG nerwu wzrokowego w podejrzeniu podwyższonego ciśnienia śródczaszkowego
- Guz w ścianie jamy brzusznej lub klatki piersiowej. Spektrum obrazów ultrasonograficznych.
- Ginekomastia u nastolatka
- Czy ten guz na szyi to torbiel środkowa? Sprawdź sam!
- Sekwestracja płuca
- Zakrzepica żył głębokich kończyn dolnych – point of care
- Choroba Hashimoto u dziecka
- BACC zmiany ogniskowej tarczycy – aktualne rekomendacje
- Jakie cechy prawidłowych węzłów chłonnych szyjnych są najważniejsze?
- USG płuc – jak poprawnie ustawić aparat usg?
- Dziewczynka z wyczuwalnym guzkiem okolicy podbrzusza i nawracającymi bólami brzucha
- Mikrolitiaza jąder
- Ropień sutka
- Ultrasonografia przepony
- Powiększenie moszny u 2-letniego pacjenta
- Jak w badaniu usg udokumentować reakcję źrenicy na światło?
- „Żabka” w badaniu usg
- Kanał pachwinowy w obrazach usg
- Pomiar grubości kompleksu błony środkowej i wewnętrznej tętnicy szyjnej (intima-media complex thickness)
Zacznij przygodę z PHILPS LUMIFY – to proste
Zajrzyj na stronę PHILIPS LUMIFY i sprawdź aktualne promocje.
Piśmiennictwo
- Andreas van Baalen, Hans Versmold. Anterior choroid plexus cysts: Distinction from germinolysis by high-resolution sonography. Pediatrics International (2008) 50, 57–61
- Shuangshoti S, Roberts MP, Netsky MG. Neuroepithelial (colloid) cysts: pathogenesis and relation to choroid plexus and ependyma. Arch Pathol. 1965 Sep;80:214-24.
- Cevey-Macherel M, Forcada Guex M, Bickle Graz M, Truttmann AC. Neurodevelopment outcome of newborns with cerebral subependymal pseudocysts at 18 and 46 months: a prospective study. Arch Dis Child. 2013 Jul;98(7):497-502.
- J R Fernandez Alvarez, P N Amess, R S Gandhi, H Rabe. Diagnostic value of subependymal pseudocysts and choroid plexus cysts on neonatal cerebral ultrasound: a meta-analysis. Arch Dis Child Fetal Neonatal Ed 2009;94:F443–F446
